Beograd

 

Beograd

Posetite prestonicu na nekadašnjoj granici dve imperije, i prošetajte strmim sokacima, prostranim bulevarima, uvek krcatom Knez Mihajlovom ulicom. Popnite se na Kalemegdansku tvrđavu, i rame uz rame sa Pobednikom posmatrajte ušće Save u Dunav.

Nezaobilazan je i hram Svetog Save, sa čijeg se vrha vidi ceo grad i okolina, zatim crkva Svetog Marka, zgrada Skupštine, stari Dvor, konak knjeginje Ljubice i Narodni muzej.

Ne zaboravite da prezalogajite nešto u nekom od čuvenih restorana u živopisnoj Skadarskoj ulici, uz zvuke tamburica, a ako ste raspoloženi za šetnju, procunjajte oko luksuznih vila na šumovitom Dedinju.



Beograd, centar: sivkasti soliter desno je Beograđanka, a na horizontu se vidi Hram Svetog Save

 

Istorija Beograda

U III veku p.n.e. Kelti su Beograd (Singidunum - kelt. grad Singa) osvojili od Tračana (koji su ga podigli u IV veku p.n.e.). U rimsko doba on je bio od velikog strateškog značaja, jer se nalazio na granici Rimskog Carstva.

Tokom V i VI veka trpeo je slovenske, hunske, avarske, gotske i sarmatske napade. Prvi naziv sličan, ili gotovo isti Beogradu pojavljuje se 878. kao Bjelgrad, pa se po tome može videti da je već tada velikim delom bio nastanjen Slovenima (tada pod bugarskom vlašću).

U drugoj polovini XIII veka kralj Stefan Dragutin dobio ga je od Ugara i on je za vreme njegove vladavine (1276. - 1282.) postao po prvi put prestonica Srbije. Posle njegove smrti 1316. ponovo je potpao pod Ugarsku vlast. Za kratko vreme car Stefan Uroš IV Dušan uspeo je da ga osvoji, ali su ga posle njegove smrti Mađari ponovo zauzeli. U XV veku, oni predaju grad despotu Stefanu Lazareviću, koji ga obnavlja i proglašava ponovo prestonicom Srbije. Posle Stefanove smrti 1427. Beograd je ponovo pripao Ugarskoj.

1521. godine Turci su od Ugara osvojili Beograd. Krajem XVII i tokom XVIII veka Austrijanci su ga zauzimali i njime upravljali tri puta. 1842. godine Beograd je postao prestonica kneževine Srbije.

U Prvom svetskom ratu Beograd je dosta stradao od austrijskog i nemačkog bombardovanja, a u drugom Nemci su ga bombardovali 6 - 7 . IV 1941. i Amerikanci u više navrata tokom 1944. (tzv. savezničko bombardovanje). Beograd je 1918. postao glavni grad kraljevine SHS (preimenovane u kraljevina Jugoslavija 1929). Posle drugog svetskog rata on postaje glavni grad FNRJ (kasnije SFRJ), a i Srbije.

Tokom poslednjih godina, Beograd zajedno sa zemljom čija je prestonica, prolazi kroz buran period demonstracija i nemira, koje kulminiraju još jednim bombardovanjem od strane NATO pakta 1999. godine, a zatim i revolucijom 5. X 2000. godine. Danas je Beograd prestonica Srbije.

Kako stići do Beograda?

Glavna železnička stanica Beograd, Savski trg 2; tel. informacije: 011 / 36 - 02 - 899; red vožnje na internetu: www.zeleznicesrbije.com

Beogradska autobuska stanica (BAS), Železnička 4; informacije 011 / 26 - 36 - 299; fax 011 / 659 - 480.

Aerodrom "Nikola Tesla" Beograd; telefon: 011 209 4444; U slučaju prekida veza u fiksnom telefonskom saobraćaju, molimo Vas pozovite 064 8485 402 ili 063 255 066, je udaljen 20-ak kilometara od centra grada, i nalazi se na glavnom auto-putu (E 75) prema Zagrebu. Do i od aerodroma postoje direktni autobusi koji svakih sat vremena polaze ispred JAT-ove poslovnice na Slaviji (staje kod Glavne železničke stanice), odnosno sa terminala ispred aerodroma. Postoji i redovni gradski autobus broj 72 koji polazi sa Zelenog venca do aerodroma, svakih pola sata, od 5 ujutru do ponoći.

• AVION:

Beograd je direktnim vazdušnim linijama povezan sa skoro svim važnijim evropskim centrima, a tu su i redovne linije za SAD, Bliski istok... Postoji i nekoliko domaćih letova dnevno ka Podgorici i Tivtu. Red letova i neke druge korisne informacije možete pogledati na sajtu nacionalne avio-kompanije Air Serbia.

***********************

• VOZ:

Železnička veza sa Crnom Gorom i zapadnom Srbijom ostvarena je preko pruge Beograd-Bar (via Valjevo, Užice, Prijepolje, Podgorica). Druga važna vozna linija pokriva koridor 10 (Mađarska granica - Subotica - Novi Sad - Beograd - Niš - Leskovac - Vranje - Makedonska granica). Ovom prugom saobraćaju svi vozovi za Niš, Vranje, Leskovac, Novi Sad i Suboticu, kao i međunarodni vozovi za Beč, Kijev, Moskvu, Skoplje, Sofiju, Solun i Atinu. Takođe postoje i direktne vozne linije za Bukurešt, Zagreb, Ljubljanu, Split, Minhen,Veneciju, Cirih... Detaljan red vožnje potražite na http://www.zeleznicesrbije.com/.

***********************

• AUTOBUS:

Autobusi saobraćaju od i do skoro svih većih i manjih mesta u Srbiji.

Redovni međunarodni autobusi povezuju Beograd sa sledećim zemljama: Austrija, Bugarska, Grčka, Italija, Mađarska, Nemačka, Slovačka, Francuska, Švajcarska, Švedska.

Pogledajte detaljan red vožnje.

***********************

• AUTOMOBIL:

Automobilom se iz pravca Mađarske, Subotice i Novog Sada (sever), iz pravca Grčke, Makedonije, Bugarske i Niša (jug i jugoistok) ili iz pravca Hrvatske i Šida (zapad) stiže auto-putem E 75. Dodatne informacije o putevima i pravilima možete pogledati na sajtu Auto-moto saveza Srbije.

 

Šta videti u Beogradu?

Beograd je grad kontrasta, mešavina raznih kultura i stilova arhitekture, o čemu svedoči i njegov izuzetan geografski položaj i burna istorija. Dunav i Sava, na čijem ušću leži Beograd, uvek su predstavljale granicu, kako geografsku, tako i kulturološku. Tako je tu najpre niklo keltsko, a posle i rimsko naselje, koje se razvija u grad koji je naizmenično pod uticajem velikih sila: Vizantije i Austrije, a kasnije i Turske. Današnji izgled modernog grada Beograd dobija za vladavine kneza Mihajla Obrenovića, ali je zbog katastrofalnih bombardovanja 1941. i 1944. umnogome promenjeno njegovo lice, pa su posle rata na mestu ruševina nikle soc-realističke građevine. Tako šetajući Beogradom, od Kalemegdana do Slavije, možete videti tragove svih ovih epoha, uz nezaobilaznu hektiku, vrevu i živost tipičnog balkanskog velegrada.

• Centar grada

Žilu kucavicu starog centra grada čine glavna Knez Mihajlova ulica, na koju se nadovezuju Terazije i ulica Kralja Milana koja se završava hektičnim trgom Slavija. Na početku Knez Mihajlove ulice, nad samim ušćem Save u Dunav, nalazi se Kalemegdan, park i tvrđava, sa mnogobrojnim spomenicima i muzejima.

Ako od Kalemegdana produžite ulicom Kneza Mihajla i skrenete desno, ulicom Kralja Petra stići ćete do Kosančićevog Venca, koji čini splet živopisnih uličica balkanskog stila. Tu se nalazi Crkva Arhanđela Mihajla (saborni hram), građena po naredbi kneza Miloša Obrenovića, između 1836. i 1841. godine na mestu stare beogradske crkve. Crkva je zidana u klasicističkom stilu, zvonik u baroknom. Naročito vredan pažnje je ikonostas iz 1841. godine, delo Dimitrija Petrovća, sa ikonama Dimitrija Avramovića. U porti crkve sahranjena su dva srpska velikana: Vuk Stefanović Karadžić i Dositej Obradović. Ova crkva zajedno sa Patrijaršijom iz 1935. godine, koja se nalazi preko puta, predstavlja sedište Srpske Pravoslavne Crkve.



Odmah pored nalazi se i Konak knjeginje Ljubice, zidan od 1829. do 1831. godine po naredbi kneza Miloša Obrenovi?a za stanovanje knjeginje Ljubice i njihove dece Milana i Mihajla. Ovo je tipičan primer balkanske arhitekture, sa blagim uticajem Zapada, a i istovremeno i prva zgrada od tvrdog materijala u Beogradu. Danas je ovo muzej i izložbeni prostor (ulica Sime Markovća 8, tel. 011 / 638-264).

U ulici Kralja Petra, na povratku u Knez-Mihajlovu, proći ćete pored zgrade Narodne Banke, koja je zidana u dva maha, 1889. i 1922. godine, a građena je po uzoru na zatvorene renesansne palate. Šetajući dalje Knez Mihajlovom ulicom, naići ćete na galeriju SANU (Srpska Akademija Nauka i Umetnosti - Knez Mihajlova 35, tel. 011/334-2400) gde možete videti razne izložbe.

Ako pored velike bele mermerne česme skrenete levo, dospećete do prolaza prema Studentskom trgu, koji je prepun knjiga i kafića. Tu se nalazi Filozofski fakultet, ispred čijeg platoa su organizovani mnogobojni protestni skupovi i čuvene protestne šetnje. Odatle ćete lako izbiti na Studentski trg, na kome se nalazi studentski park i pompezna zgrada Etnografskog muzeja (Studentski trg 13, tel. 011/3281-888, sajt: www.etnografskimuzej.rs, postavka: narodne nošnje, tkanine, ćilimi, zanatski predmeti...).

Tu su smeštene i neke od zadužbina, zgrade javne namene, čiju su izgradnju finansirali ugledni i bogati građani. Tu je, dakle, Kapetan-Mišino zdanje, izgrađeno 1863. godine sredstvima bogatog trgovca Miše Anastasijevića. Ovo je tipična građevina romantičarske arhitekture, predstavlja stilsku mešavinu elemenata gotike, romanike i renesanse. U početku, pored Velike škole, u njoj su bili Narodna biblioteka, Narodni muzej, gimnazija i ministarstvo prosvete, a danas je tu smešten Rektorat Univerziteta u Beogradu.

Levo odavde, prema Etnografskom muzeju, nalazi se i Zadužbina Ilije M. Kolarca podignuta 1932. godine, koja danas služi kao koncertna dvorana i izložbeni prostor (Studentski trg 5, tel. 011/ 185-794).

Kada se opet vratite u Knez Mihajlovu ulicu i produžite pravo, dospećete na trg sa fontanom, gde se nalazi Kulturni centar Beograda, a levo izbijate na Trg republike, glavni beogradski trg. U centru se nalazi spomenik Mihajla Obrenovića na konju, delo firentinskog vajara Enrica Pazzia iz 1882. godine, a trgom dominiraju zgrade Narodnog Pozorišta (sagrađeno 1869. godine) i Narodnog Muzeja (Trg republike 1a, tel. 011/ 33 060 00, sajt: www.narodnimuzej.rs, postavka: praistorija, srednji vek, slikarstvo...) Zgrada Narodnog muzeja sazidana je 1903. godine, za potrebe uprave fondova, u neorenesansnom stilu. Posle teških oštećenja za vreme bombardovanja 1944. godine, adaptirana je i pretvorena u muzej.

Ako produžite dalje preko trga, prođete pored Narodnog pozorišta Francuskom ulicom, pređete put desno u Ulicu 29. novembra, prođete pored doma vojske, levo od vas pojaviće se Skadarska ulica. To je glavni deo, boemske četvrti grada, Skadarlije. U ovoj tipičnoj balkanskoj, kaldrmom popločanoj ulici možete videti mnoštvo prodajnih galerija, kuću našeg poznatog pesnika Đure Jakšića (Skadarska 34, tel. 011/ 323-0302), kao i veliki broj kafana sa specifičnim, starinskim imenima, koje su bile stecište najpoznatijih imena kulturnog Beograda. Najpoznatije od njih su "Dva jelena", "Tri šešira", "Zlatni bokal", "Ima dana", "Dva bela goluba", "Skadarlija"...

Kada se vratite do Kulturnog centra Beograda, i produžite dalje do kraja Knez-Mihajlove, proći ćete pored palate "Albanija", prvog beograskog "oblakodera" podignutog 1940. godine. Zgrada je dobila ime po staroj kafani "Albanija", na čijem mestu je sazidana. Tu počinju Terazije, prostrani bulevar, gde možete videti interesantnu secesionističku građevinu hotela "Moskva", sazidanu 1906. godine za osiguravajuće društvo "Rosija".

Tu se nalazi i Terazijska česma, podignuta 1860. godine za vreme vladavine Miloša Obrenovića. Godine 1911. česma je preneta u Topčider i postavljena u porti Topčiderske crkve, a 1975. je opet vraćena na Terazije. Ako prođete iza hotela "Moskva", odmah desno, ulazite u strmu Balkansku ulicu, koja će vas odvesti do Nemanjine ulice i Savskog trga, na kome se nalaze železnička i autobuska stanica, a ako se spustite niz parkić iza hotela "Moskva", stići ćete do garaže i ugledati interesantne šarene kroviće pijace Zeleni Venac.

Terazije se nastavljaju na ulicu Kralja Milana i tu ćete proći pored Skupštine republike Srbije, preko puta koje se nalazi zgrada Starog dvora, zidana u neoklasičnom stilu 1882. za dvor kralja Milana Obrenovića. Danas je tu smeštena Gradska skupština Beograda. Odmah pored dvora, nalazi se i Staro ministarstvo pravde, podignuto 1893. godine u ranorenesansnom stilu. Ako skrenete levo iz ulice Kralja Milana i prođete pored starog dvora, dospećete do ulice Kralja Aleksandra i zgrade Skupštine SCG, impozantne neobarokne građevine iz 1889. godine.

Tu se nalazi i Trg Nikole Pašića i Muzej Istorije Jugoslavije (Trg Nikole Pašića 11, tel. 011/ 339-8532, postavka prikazuje istoriju jugoslovenskih naroda od 1918. godine, a povremeno se prikazuju i eksponati iz kolekcije Josipa Broza Tita).

Malo dalje, sa druge strane skupštine, nalaze se zgrade glavne pošte i Narodne Banke Srbije, kao i Tašmajdanski park sa crkvom Svetog Marka, koja je građena u periodu 1931-1940. godine u srpsko-vizantijskom stilu, po uzoru na manastir Gračanicu kod Prištine. U crkvi svetog Marka nalazi se sarkofag sa kostima srpskog cara Dušana, koje su prenesene iz njegove zadužbine manastira Svetih arhangela kod Prizrena, a tu se čuva i jedna od najbogatijih zbirki srpskih ikona iz perioda XVIII-XIX veka.



Kad se ponovo vratite u ulicu Kralja Milana, na sledećoj raskrsnici možete skrenuti desno i prošetati velikim Bulevarom Kneza Miloša, gde se nalaze razna diplomatska predstavništva, ministarstva, zgrada Vlade, kao i zgrada Generalštaba koja je ozbiljno oštećena u bombardovanju 1999. godine.

Dalje ulicom Kralja Milana, pored renoviranog Jugoslovenskog dramskog pozorišta i Studentskog kulturnog centra, dospećete na Slaviju, užurbani kružni trg, sa koga pored hotela "Slavija", ulicom Svetog Save stižete do dela grada koji se zove Vračar i do najvećeg hrama u Beogradu. To je hram Svetog Save, koji je podignut na mestu gde su Turci 1594. godine, u ime dokaza svoje nadmoći, spalili mošti prvog srpskog arhiepiskopa Save Nemanjića. Gradnja hrama otpočela je još 1894. godine, ali je zbog mnogobrojnih ratova i nemira, stalno prekidan rad. Ozbiljniji radovi na izgradnji nastavljeni su tek 1985.godine. Spoljni radovi (fasade i plato na kom je smeštena crkva) su uglavnom završeni, a unutrašnji su još uvek u toku.

• Kalemegdan

Kalemegdan se sastoji iz dva dela: parka i tvrđave.

Sam naziv Kalemegdan (na turskom kale = tvrđava, megdan = borba) odnosi se na plato oko tvrđave koji je sredinom XIX veka , za vladavine Mihajla Obrenovića, pretvoren u najveći i možda najlepši beogradski park. U parku se nalaze razni spomenici, od kojih dominira spomenik zahvalnosti Francuskoj, rad Ivana Meštrovića, podignut 1931. kao znak zahvalnosti Francuskoj za pomoć u I svetskom ratu, a tu se nalazi i umetnički paviljon "Cvijeta Zuzorić", gde se održavaju različite izložbe. U istočnom delu parka, prema samoj tvđavi nalazi se Zoološki vrt (Mali Kalemegdan 8, radno vreme: svaki dan od izlaska do zalaska sunca, ulaz: deca 80 din, odrasli 100 din).

Beogradska tvđava prostire se u produžetku parka, na samom grebenu iznad ušća. Podignuta je u razdoblju od I do XVIII veka, a njeni graditelji su se smenjivali od Rimljana preko Vizantinaca i Srba, do Turaka i Austrijanaca. Prvo utvrđenje sagrađeno je u I veku kao rimski kastrum, oko koga se razvija antičko naselje Singidunum. Tokom narednih vekova tvrđava je više puta bila na udarima plemena Gota, Huna, Avara i Slovena. Vizantinci u XII veku ovde zidaju novi kastel, koji se kasnije proširuje do rečnih obala, a procvat i razvoj u napredan srednjevekovni grad beogradska tvrđava doživljava za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića. Godine 1521. tvrđava prelazi u ruke Turaka, a od 1717. preuzimaju je Austrijanci, koji je pretvaraju u jedno od najjačih evropskih vojnih utvrđenja. Moderna utvrđenja građena su prema projektima generala Nikole Doksata Demoreza, koji je, igrom sudbine, zbog poraza kod Niša, streljan baš tu, pod zidinama Kalemegdana. Do kraja XVIII veka tvrđava dobija svoj konačni oblik. U narednim ratovima trpi velika razaranja, da bi posle II svetskog rata bila obnovljena i proglašena spomenikom kulture.



Beogradska tvrđava sastoji se iz dva dela: Donjeg i gornjeg grada. Kroz park se do tvrđave može dospeti iz raznih pravaca, kroz poznate kapije; Ako dolazite iz pravca Knez Mihajlove ili Uzun Mirkove ulice, proćićete kroz Stambol, Kralj i Sahat kapiju. Zindan i Despotova kapija nalaze se sa istočne strane, ako ulazite u gornji grad pored Zoo vrta, a ulaz u donji grad štite Vidin-kapija (iz pravca bulevara Vojvode Bojovića) i Mračna kapija (Karađorđeva ulica). Najpoznatije su Unutrašnja Stambol kapija iz 1750. godine, Sahat kula iz XVIII veka, korišćena kao osmatračnica, a tu je i masivna Zindan-kapija (sazidana polovinom XV veka), koja je jedno vreme korišćena i kao ozloglašena tamnica. Despotova kapija iz XV veka je najbolje očuvani deo grada iz perioda vladavine despota Stefana Lazarevića, a u njoj je danas smeštena astronomska opservatorija.

Gornji grad predstavlja glavni deo tvrđave. Već na ulazu kroz Kralj-kapiju nalazi se Rimski bunar, dubok oko 60 metara, koji su obnovili Austrijanci 1721. godine. Na ovom mestu nekada se nalazila palata Stefana Lazarevića, a tu negde je i ulaz u još neistražene lagume koji se prostiru ispod tvrđave. Blizu se nalaze i Muzej Beogradske tvrđave (Kalemegdan bb, tel. 011 / 631-766, postavka: makete Beogradske tvrđave (15. i 16. vek), hronološki prikaz tvrđave kroz tekst i planove, oruđe i oružje graditelja...) i Vojni muzej (Kalemegdan bb, tel. 011 / 3343-441).

U samom centru gornjeg grada, nalazi se turbe (mali mauzolej) Damad Ali-paše podignuto 1783. godine, a odmah pored na brdašcu uz bedeme, nad samim ušćem uzdiže se simbol Beograda, spomenik posvećen desetogodišnjici proboja solunskog fronta, poznat pod nazivom Pobednik. Ovo delo predstavlja ratnika sa mačem u desnoj i sokolom u levoj ruci i rad je Ivana Meštrovića iz 1928. godine.

U istočnom delu tvrđave, kod Zinan-kapije, nalazi se podgrađe, deo koji povezuje gornji i donji grad. Tu možete videti Bogorodičnu Crkvu Ružicu (podignuta u XVIII veku) i kapelu Svete Petke (podignuta 1867. nad "čudotvornim izvorom"), Jakšićevu kulu (sredina XV veka) sa kosturnicom srpskih ratnika, gde su sahranjeni branioci Beograda iz 1915. godine, kao i česmu Mehmed-Paše Sokolovića iz 1576. godine, koja predstavlja zadužbinu velikog vezira koji je poreklom bio Srbin iz Bosne.

Donji grad smešten je uz obale reka, i predstavljao je glavni deo naselja u srednjem veku. Ovaj deo tvrđave je dosta stradao, a među sačuvanim objektima se ističu: Kula Nebojša (srednjevekovna pristanišna kula kojom se kontrolisao ulaz u donji grad, sazidana 1460. godine. Za vreme Turaka pretvorena u tamnicu), Kapija Karla IV (sazidana 1736. kao svečani ulaz, u čast Karla VI, osvajača Beograda. Pored kapije se nalazi se topolivnica u kojoj su se lili topovi za vreme I srpskog ustanka) i Amam (tursko kupatilo sa kraja XVIII veka. Danas je tu smešten planetarijum).

• Avala

Planina Avala udaljena oko 18 km od centra Beograda i predstavlja jedno od omiljenijih Beogradskih izletišta. Visoka je svega 511 m i obrasla listopadnom i četinarskom šumom. U srednjem veku, na vrhu Avale postojao je grad Žrnov, kojim je bio kontrolisan ulaz u Beograd. Danas na Avali, pored lepe prirode, možete videti i poznati mauzolej, Spomenik Neznanom junaku delo Ivana Meštrovića iz 1938. godine, a tu je i bio ogroman TV-predajnik visok 195 metara.

Do podnožja Avale možete stići autobusima 401 i 402 za Pinosavu ili Beli Potok (polazno mesto Trošarina - Voždovac, polasci otprilike svakih pola sata, od 5 ujutru do 9 uveče), a do Voždovca možete stići tramvajem broj 10 sa Kalemegdana. Prigradski voz za Beli Potok polazi sa stanice Beograd Centar (prokop - Prokopačka bb) više puta dnevno, a vožnja traje oko pola sata. Pogledajte red vožnje Beovoz-a.

• Muzeji i galerije

Pored već pomenutih muzeja, možete posetiti i Botaničku baštu "Jevremovac" iz 1892. godine (Takovska 43), Kuću Cveća i Beli Dvor (samo organizovane posete, informacije u Turističkoj organizaciji Beograda, tel.: 011 3343-460, 2635-622) na Dedinju, Muzej savremene umetnosti (Novi Beograd, Ušće 10, blok 15; tel.: 011/ 3676-288, 3676-291; postavka: slikarski i vajarski radovi jugoslovenskih umetnika od 1900. godine do danas) kao i Muzej Afričke umetnosti (Andre Nikolića 14, tel. 011/ 651-654).

Posebno interesantni su Muzej Nikole Tesle (Krunska 51, tel.: 011/ 2433-886) koji sadrži neverovatnu zbirku pronalazaka ovog čuvenog naučnika i Muzej vazduhoplovstva (Aerodrom "Nikola Tesla"; tel.: 011/ 319-1937)