Pirot

Pirot

 Procunjajte živopisnim, balkanskim uličicama Tijabare punim zanatskih radionica i starih kućica, pa svratite u Muzej Ponišavlja, čuvenu kuću „Malog Riste“ koja će vas vratiti par stotina godina unazad, u doba dok se grad šarenio od ćilima i turskih čalmi.

Ako ste mislili da ste do sad probali najbolji roštilj, imate priliku da se predomislite u  nekoj od starih pirotskih kafana, a u međuvremenu možete za meze probati čuveni pirotski ovčiji kačkavalj.  

Prošetajte duž zelenog keja uz Nišavu, preko živahnog modernog glavnog trga, pa se uzverite na zidine kamene tvrđave u obližnjem parkiću.

Istorija Pirota

Uz rimski put Via Militaris, kasnije čuveni Carigradski drum, na obali reke Nišave, u III veku niklo je naselje Mutacio Turess, koje je ime dobilo zahvaljujući kulama tadašnje tvrđave. Kasnije su Sloveni, modifikacijom grčke verzije imena grada, Pirgos (što isto znači „Kula“), došli do današnjeg imena Pirot. Grad je bio pod turskom vlašću čitave 442 godine, a u II svetskom ratu je bio pod bugarskom okupacijom. Danas je grad centar opštine i centar najvećeg okruga u Srbiji.

Kako stići do Pirota?

Do Pirota je lako stići bilo kojim prevoznim sredstvom, jer se nalazi na glavnom putu za Sofiju i Istanbul.

Kolima se do Niša (iz pravca Beograda ili Leskovca) lako stiže auto-putem E75 (koridor 10), a zatim važan magristralni put E80 kroz Sićevačku klisuru vodi do Pirota.

Iz pravca Subotice, Novog Sada i Beograda i Niša, do Pirota saobraća desetak autobusa dnevno. Detalje proveriti na www.bas.rs ili na tel. 010/ 332-548 (autobuska stanica Pirot). Glavna Autobuska stanica se nalazi na Trgu Republike, u centru grada, odmah pored pijace.

Vozovi iz Beograda za Sofiju i Istanbul takođe prolaze kroz Pirot, za red vožnje pogledati www.zeleznicesrbije.com . Glavna železnička stanica se nalazi nedaleko od centra grada, kad se ulicom Nikole Pašića krene prema industrijskoj zoni.

Autobuska stanica Pirot

Šta videti u Pirotu?

Pirot je relativno mali grad (oko 40 000 stanovnika), ali ima prilično veliki centar u kome može da se nađe gomila zanimljivih stvari. Reka Nišava grad deli na dva velika dela, Pazar i Tijabara, koje spajaju tri mosta: Gazela, Golemi most i pešački Ljubavni most. Glavna ulica Pazara je ulica Srpskih Vladara, u kojoj se nalaze elegantne zgrade opštinskog suda i gimnazije, pored kojih se stiže i do glavnog centralnog trga. Ulica dalje vodi pravo na park Kale, pirotsku tvrđavu iz XIV veka poznate i kao Momčilov grad. Zidine su prilično ruinirane, a glavna kula zaključana, ali se i pored toga vidi kako je sve to izgledalo, od spoljnih bedema, kanala, kapija... Na neke bedeme se uz malo veštine može i uzverati. Odmah pored tvrđave je još jedna ruševina nešto novijeg datuma – napušten otvoreni bazen iscrtan grafitima.

Sam centar Pazara je zapravo trg Slobode, spojen sa trgom Oslobodilaca Pirota. Na ovim modernim, lepo sređenim trgovima nalazi se mnoštvo kafića, prodavnica, banki, a tu je veliki dom kulture, sa pozorišnom i bioskopskom salom ispred koga se nalazi neobična fontana-spomenik posvećen jednom vilin-konjicu. Dalje na sever, pored nekoliko starih zlatara i šarene zgrade Zavoda za zapošljavanje, dolazi se na Golemi Most. Sa leve i desne strane može se skrenuti na sjajno senovito šetalište uz Nišavu, gde se na svakom drvetu nalazi po jedna mala kućica za ptice. Pravo preko mosta počinje stari deo grada, Tijabara. Tu je odmah pijaca, zanatske radnjice i autobuska stanica, a levo, pored kafane „Golemi Most“ počinje ulica Nikole Pašića koja vodi sve do železničke stanice i fabrike guma „Tigar“. Odmah pri početku ulice, malo zavučeno sa leve strane nalazi se dvorište i fantastična stara kuća Hriste Jovanovića, čuvenog  pirotskog čorbadžije poznatijeg kao Mali Rista (nadimak je na mestu, jer je bio je visok oko 150 cm). Kuća je i spolja i iznutra potpuno zadržala izgled i duh vremena u kome je nastala (sredina XIX veka) zahvaljujući Muzeju Ponišavlja koji je tu smešten i sjajnom kustosu Miloradu Popoviću koji će vam ispričati brdo zanimljivosti vezanih za život i običaje iz tih vremena, čuvene pirotske ćilime i grnčariju (inače, na pirotskom dijalektu se za vrč, bokal kaže grne, eto odakle izraz grnčarija). Kuća i dvorište su toliko autentični, da nije ni čudo što je Zdravko Šotra odlučio da baš ovde snimi filmove „Zona Zamfirova“ i „Ivkova slava“.

Zgrada Suda

Tijabara (iznad), trg Slobode (desno gore) i trg Oslobodica Pirota (desno dole)

Čuveni pirotski ćilim se u prodavnicama i gradu dosta teško može videti. Pravih ćilimara je, kao i ostalih starih zanatlija, sve manje i manje, jer je posao mukotrpan i neisplativ. Inače, ćilimi se tkaju na specijalnim uspravnim razbojima i potpuno su identični sa obe strane. Postoje različite šare i dezeni, a najviše je zastupljena crvena boja. Izgledaju zaista fantastično, ali im je i cena fantastična, jer je jednom iskusnom ćilimaru potrebno oko mesec dana da satka jedan kvadratni metar ovog masivnog šarenog tepiha. U sobama muzeja se može videti nekoliko ćilima, a ako želite više, pitajte u muzeju, možda vas upute do nekog od nekoliko preostalih pirotskih ćilimara.

Kuća Ristića, danas Muzej Ponišavlja

Pored ćilima, ovce sa Stare Planine su krive za još jedan pirotski brend – kačkavalj. Kažu da su veštinu pravljenja ovog sira seljaci iz okoline Pirota naučili od Cincara. Iako se sad već može kupiti bilo gde, pirotski kačkavalj ima posebnu aromu – kažu zbog posebnih trava koje rastu na Staroj Planini i koje jedu ovdašnje ovce.

Na dvadesetak kilometara od Pirota nalazi se impozantan kanjon reke Jerme i manastiri Sukovo i Poganovo, a na drugoj strani, na obroncima Stare Planine zanimljivo selo Temska i istoimeni manastir sa crkvom Svetog Đorđa, kao i Zavojsko jezero.

Gde spavati i šta jesti u Pirotu?

U Pirotu postoji nekoliko hotela raznih kategorija i dosta privatnog smeštaja (kako u samom gradu, tako i po okolnim selima), a cene se kreću od oko 700 do oko 2000 dinara po osobi. Za detalje kontaktirajte Turističku organizaciju Pirota (Srpskih vladara 77, 010/320-838, 320-839).

Što se tiče hrane, nipošto nemojte propustiti neku od kafana. Najstarija i najčuvenija od njih je "Mali Pevac" kod Cvrce u ulici Nikole Pašića 35, a mi se nismo pokajali što smo probali pljeskavicu sa kačkavaljem u kafani „Varoš” u ulici Milivoja Manića 4, blizu Hotela „Gali”.