Chyulu Hills, Kenya. Fotografija: Sho Hatakeyama
U nedostatku drevne književnosti (koja se može pronaći na internetu) prevedene na naš jezik, odlučila sam se za svojevrsno putovanje svetom kroz drevna plemena i poeziju koja je u njima živela. To putovanje sastojaće se u objavljivanju poezije iz Afrike, Azije, Amerike, Okeanije, ali i poezije eskimskih plemena.
Sastavni deo ovog putovanja biće i svako od vas čitajući pesme koje će biti objavljivane na Klubu putnika počev od 12. meseca zaključno sa 4. mesecom 2017. Svakoj od navedenih grupa biće posvećeno mesec dana kako bi se bolje upoznali sa poezijom što više plemena, njihovom kulturom, običajima i svakodnevnim životom o kome su pisali.
Mantre, tužbalice, molitve, uspavanke kao i ljubavni zapisi koji su zastupljeni u Antologiji prvobitne poezije predstavljaju prvobitne pesničke poduhvate kao najjednostavnije oblike poezije koju danas poznajemo. Priče o životima ispričane najjednostavnijim jezikom.
Ono što karakteriše svaki stih, pesmu, stranicu a onda i celu knjigu, zasigurno jeste najiskrenija emocija i to je ono što ovu antologiju čini veoma vrednom i što je na neki način izdvaja u moru knjiga ikada objavljenih.
Pesme koje ćete imati priliku da čitate zastupljene su u Antologiji prvobitne poezije koju je objavila Prosveta 1988. godine u ediciji Svetski klasici.
Antologiju su priredili i preveli Nina Živančević, Ivana Milankova, Zlatko Krasni i Zoran Petković, dok se kao urednik potpisuje Miodrag Pavlović.
Za kraj članka, ali i kao uvertiru pesničkog putovanja u koje se upuštamo početkom 12. meseca, predstavljam vam deo predgovora Antologije prvobitne poezije koji je pisao Zoran Petković.
„Za većinu obrazovnih ljudi današnjice, geneza civilizacije i dalje je nerazlučivo vezana za nastanak pisanih spomenika i pojavu i razvoj prvih složenijih društvenih struktura. Istorija kulture najčešće se posmatra sistematski, kao proces čije su se etape sve više sažimale u ritmovima urbanih centara i gradile evoluciju većih celina. Što se više približava kraj XX veka, sve je izraženiji dominantni lik svetske kulture, jer se u doba izuzetne dinamike komunikacije, kada se brišu skoro sve granice između pojedinačnih materijalnih kultura, takođe širi i pretnja uspostavljanja hegemonije određenog profila duhovnih vrednosti. Međutim, na samom pragu posttehnološke ere, postoje i dalje male, izolovane grupe ljudi koje, odavno potisnute na krajnje margine civilizacijskih procesa, žive na nivou prvobitne zajednice i to uporedno postojanje kamenog doba i ere kompjuterskih megaterminala i svemirskih istraživanja samo je jedan od drastičnih paradoksa kojima obiluje savremeni svet. Ipak, to pruža mogućnost današnjem čoveku, sve više pritisnutom pretnjom potpunog uništenja svoje cvilizacije, da u svom preispitivanju i traganju za genezom pomnije istražuje i neke sasvim sporedne kulturne tokove, kao i da seže sve dublje u prošlost, do najdrevnijih tragova ljudske kulturne aktivnosti, ne bi li mu saznanja o nedovoljno osvetljenim aspektima intelektualne istorije čovečanstva pomogla da ustanovi i prepozna poreklo i osnovu sopstvenih duhovnih koordinata...
Najčešća je pretpostavka da se poreklo poezije može tražiti u kasnom paleolitu, negde između tridesetog i petnaestog milenijuma pre nove ere, a to je doba poznatog pećinskog slikarstva iz Altamire i Laskoa, pa se može pretpostaviti da je paleolitski čovek , koji je postigao takav nivo likovnog izraza, takođe znao i za muziku i pesmu, što bi mogle potvrditi iskopine rudimentalnih instrumenata, poput frula od šuplje kosti, kao i nekoliko pećinskih slika na kojima su ljudi predstavljeni kako igraju i sviraju.
Najstarije pesme koje su pismenim putem prenete do nas nastale su sredinom trećeg milenijuma pre nove ere, u drevnim sumerskim i egipatskim državama. Iako u njima možemo zapaziti neke od odlika primitivne poezije, one su ipak jasan proizvod jedne duže evolucije i, kako po formi tako i po sadržaju, predstavljaju u pravom smislu ono što nazivamo civilizovanom poezijom, jer su odraz društvenog života koji je po svemu mnogo sličniji našem dobu nego prvobitnoj zajednici. Pošto nema nikakvih materijalnih istorijskih izvora na koje se možemo osloniti, istraživanja porekla i prvobitnih odlika poezije mogu se zasnovati jedino na razmatranju, putem analogije, onih ljudskih zajednica koje su ostale po strani razvitka civilizacije i koje su dan-danas u najvažnijim vidovima svog društvenog i duhovnog života skoro ni po čemu bitno ne razlikuju od tipičnih zajednica kamenog doba. Stoga, iako ne možemo išta saznati o istorijskoj paleolitskoj poeziji, možemo, razmatrajući primitivnu poeziju koja i danas postoji, ili onu čiji su tragovi, ili onu čiji su tragovi dalje sveži, ustanoviti koji je bio prvi stupanj u razvoju poezije, zajednički imenitelj i osnov svih pesničkih tema, onako kako ih je čovek prvi put, na najizravniji, ako ne uvek najjednostavniji način iskazao...
Među narodima koje danas ubrajamo u „primitivne“ u najužem smislu reči, a čija je poezija verovatno najbliža istorijskim začecima poezije, možemo navesti arktičke Eskime, One i Jamane iz Ognjene Zemlje, Pigmejce, Bušmane i Damare iz Afrike, Semange i Vede iz Azije, kao i veliki broj abordžinskih plemena iz Australije...
U pripremanju ove antologije nismo težili za razdvajanjem „prvobitnog“ od „arhaičnog“ pesništva, već smo pesme svrstali po jednostavnom kriterijumu, na osnovu najširih geografskih celina kojima pripadaju. Prevodili smo sa prevode na najvažnije evropske jezike, na osnovu širokog izbora materijala, i težnja nam je bila da, crpeći iz bogate riznice primitivne poezije, pokušamo da naznačimo obrise onoga što su opšteljudske težnje bile u zoru kulture, kako su se one shvatale i kako se o njima pevalo. Bez posebnog insistiranja na antropološkim ili istorijskim aspektima, predstavljamo ove pesme savremenom čitaocu bez ikakve druge pretenzije osim želje da im pristupi i doživi ih kao ono što one prvenstveno jesu, jednostavno – kao poeziju.“[1]
—
Marija Bralović
[1] Predgovor, Antologija prvobitne poezije, Prosveta, 1988.
